ઈરાન પર વિજય મેળવવો ફક્ત મુશ્કેલ જ નથી પણ વ્યૂહાત્મક અને લશ્કરી દ્રષ્ટિકોણથી પણ લગભગ અશક્ય છે. તેનું કારણ ફક્ત તેની લશ્કરી શક્તિ જ નથી, પરંતુ તેની ભૌગોલિક, ભૂ-રાજકીય અને આર્થિક લાક્ષણિકતાઓ પણ છે જે તેને એક દુર્ગમ અને અપરાજિત રાષ્ટ્ર બનાવે છે. સૌ પ્રથમ, ચાલો તેના કદ વિશે વાત કરીએ. ઈરાન કોઈ નાનો દેશ નથી પણ તે બ્રિટન કરતા સાત ગણો મોટો છે. આટલી વિશાળ ભૌગોલિક રચના પર વિજય મેળવવો કોઈપણ સૈન્ય માટે મુશ્કેલ કાર્ય છે.
ઝાગ્રોસ પર્વતમાળા તેના પશ્ચિમ ભાગમાં ફેલાયેલી છે, જે ફક્ત દુર્ગમ જ નથી પણ વ્યૂહાત્મક રીતે ઈરાની સેના માટે કુદરતી રક્ષણાત્મક કવચ તરીકે પણ કાર્ય કરે છે, જ્યારે દક્ષિણમાં પર્સિયન ગલ્ફને અડીને આવેલો દરિયાકિનારો અત્યંત ખરબચડો અને તીક્ષ્ણ છે, જેના કારણે લેન્ડિંગ ઓપરેશન્સ અથવા દરિયાઈ હુમલાઓ કરવા અત્યંત મુશ્કેલ બને છે. વધુમાં, દેશની મધ્યમાં બે અત્યંત ખતરનાક રણ ફેલાયેલા છે. આ રણ એટલા ગરમ છે કે દુશ્મન સેના માટે અહીં ચાલવું પણ મુશ્કેલ છે, ટકી રહેવાની તો વાત જ નથી. આ જ કારણ છે કે ઈરાનના આ વિસ્તારોને કુદરતી નો-નો ઝોન માનવામાં આવે છે.
આ સ્થળોની ભૌગોલિક સ્થિતિ ઈરાનની રક્ષણાત્મક વ્યૂહરચના વધુ મજબૂત બનાવે છે. ઈરાનની બીજી એક મહત્વપૂર્ણ તાકાત તેનું સ્થાન છે. આ દેશ બરાબર તે સ્થાન પર સ્થિત છે જેને વ્યૂહાત્મક રીતે હોર્મોસ સ્ટ્રેટ કહેવામાં આવે છે. આ એક સાંકડો દરિયાઈ માર્ગ છે જેના દ્વારા વિશ્વના લગભગ 20% તેલ પસાર થાય છે. જો ઈરાન ઇચ્છે તો, તે આ સાંકડો માર્ગ બંધ કરી શકે છે અને સમગ્ર વિશ્વના ઉર્જા પુરવઠાને બંધક બનાવી શકે છે. આ જ કારણ છે કે અમેરિકા અને તેના સાથીઓ ઘણીવાર લશ્કરી કાર્યવાહી કરતા પહેલા 100 વાર વિચારે છે.
ઈરાનની આર્થિક તાકાત પણ તેનું ઢાલ છે. આ દેશ વિશ્વમાં ચોથા ક્રમે સૌથી મોટો તેલ ભંડાર ધરાવે છે અને કુદરતી ગેસમાં તે બીજા ક્રમે છે. તેના તેલ અને ગેસ સંસાધનોના બળ પર, તે લગભગ બે સદીઓ સુધી યુદ્ધનો સામનો કરી શકે છે. ઈરાન પર લાદવામાં આવેલા આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિબંધોનો પણ તેના પર બહુ ઓછો પ્રભાવ પડે છે. આ ઉપરાંત, ઈરાનની સેના પણ પરંપરાગત સેના નથી. રિવોલ્યુશનરી ગાર્ડ્સ, મલેશિયા અને વિવિધ યુદ્ધ વ્યૂહરચના અહીં કામ કરે છે. સીરિયા હોય, ઇરાક હોય કે યમન, ઈરાને દરેક જગ્યાએ પોતાનો પ્રભાવ વધાર્યો છે. તેનું વ્યૂહાત્મક નેટવર્ક પણ પરોક્ષ રીતે તેને મજબૂત બનાવે છે.
તેથી, કોઈપણ બાહ્ય શક્તિ માટે, ઈરાનને સંપૂર્ણપણે હરાવવું એ ખૂબ જ જોખમી, ખર્ચાળ અને લાંબા ગાળાનું યુદ્ધ સાબિત થશે જેનો કોઈ ચોક્કસ વિજય નથી. આ જ કારણ છે કે ઇતિહાસમાં કોઈ પણ શક્તિ ઈરાનને સંપૂર્ણપણે વશ કરી શકી નથી; ન તો એલેક્ઝાન્ડર, ન આરબ ખિલાફત, ન તો આધુનિક સામ્રાજ્યવાદી શક્તિઓ. ઈરાન ખરેખર એક કિલ્લો છે, એક કિલ્લો જે હજુ પણ તેના ભૂગોળ, સંસાધનો, સંસ્કૃતિ અને હઠીલા ભાવનાને કારણે મજબૂત રીતે ઊભો છે.
