ક્યારેક કોઈનું આત્મકથન એટલું રહસ્યમય, રોમાંચક અને બોલ્ડ નહીં હોય. તો શું તમે તેમનું જીવન જાણવા ઉત્સુક નહીં થાઓ? કેટલાક લોકોનું સ્વભાવ ખૂબ જ સરળ અને સ્વચ્છ હોય છે. અફરાતફરી મચાવી દે એટલું તેમનું જીવન ચોંકાવનારું પણ નથી હોતું. પરંતુ ચંદ્રકાંત ગોખલે જેવા લોકો પણ આ દુનિયામાં હોય છે.
જો અમે પૂછીએ કે શું તમે તેમને ઓળખો છો, તો કદાચ આ નામ તમને અજાણ લાગશે. હા, તેમની તસવીર જોતા તમને કેટલીક ફિલ્મોના દૃશ્યો ચોક્કસ યાદ આવી ગયા હશો. આ કારણે જ હિન્દી રેડિયો એ એકમાત્ર એવું મંચ છે જ્યાં આવી મહાન વ્યક્તિની વાર્તાઓ ગૂંથવામાં આવે છે. તેમની મહાનતા તેમના નામથી નહીં, પરંતુ તેમના યોગદાનથી માપવામાં આવે છે.કેટલાક લોકો હશે જેઓ આ વીડિયો અહીં જ બંધ કરી દીધો હશે.
પરંતુ કારણ કે તમે આ વીડિયો પર રસ દેખાડ્યો છે, તો ચાલો તમને ચંદ્રકાંત ગોખલેની કહાની સાંભળાવી દઉં.1996માં અનુ ક્રમમાં અનિલ કપૂરની સુપરહિટ ફિલ્મ ‘લોફર’ રિલીઝ થઈ હતી. આ ફિલ્મમાં એક વૃદ્ધ માણસ એકલો જ ઘરેથી બહાર આવી મતદાન કરવા નીકળે છે. ગામને ત્રાસ આપનારા ગુન્ડાઓ એ આખો રસ્તો બંધ કર્યો હોય છે.
જ્યારે એ વૃદ્ધ એ માર્ગ પરથી પસાર થવાનો પ્રયત્ન કરે છે ત્યારે ગુન્ડાઓ તેને રોકતા નથી, પણ તેનું મજાક ઉડાવે છે. “અરે, તારો એક મત અમારા સાહેબને નહીં મળે તો શું એ હારી જશે? જા, મત આપી આવ.” આ પછી આખું ગામ પ્રભાવિત થઈ જાય છે અને લોકો ટોળામાં બહાર આવી મતદાન કરવા નીકળે છે, અને ગુન્ડાઓ તેમને રોકતાં પણ નથી.ફિલ્મમાં તેમનો રોલ નાનો હતો, પરંતુ તેમને નાનો કલાકાર માનવાની ભૂલ નહીં કરશો.
મરાઠી રંગભૂમિમાં તેમના યોગદાનને આજે પણ સન્માનથી યાદ કરવામાં આવે છે. તેમના દીકરાને તો તમે ઘણી સુપરહિટ ફિલ્મોમાં જોવા મળ્યા હશો. શું તમને ખબર હતી કે અભિનેતા વિક્રમ ગોખલે, ચંદ્રકાંત ગોખલેના દીકરા છે? નહીં ને?પરંતુ ચંદ્રકાંત ગોખલેની ઓળખ માત્ર તેમના દીકરા સાથે જોડાયેલી નથી. ખૂબ ઓછા લોકોને ખબર હશે કે ચંદ્રકાંત ગોખલેની માતા કમલાબાઈ ગોખલે ભારતના સિનેમા ઇતિહાસની પ્રથમ મહિલા અભિનેત્રી હતી. દાદાસાહેબ ફાલ્કેને ‘રાજા હરિશ્ચંદ્ર’ની સફળતા બાદ સમજાયું કે સ્ત્રી પાત્રો વાસ્તવિક સ્ત્રી જ ભજવે તે જરૂરી છે. ત્યારબાદ શરૂ થઈ પ્રથમ અભિનેત્રીની શોધ. ઘણા સ્ટેજ કલાકારોએ ફિલ્મોમાં કામ કરવાનું નામંજૂર કર્યું.
ફાલ્કે સાહેબ તો નાચગાનાવાળી જગ્યાઓ સુધી પહોંચ્યા, પણ ત્યાંની મહિલાઓએ પણ આ કામને અપમાનજનક કહી નકારી દીધું.એવામાં કિરલોસ્કર નાટક કંપનીમાં કામ કરતી એક સ્ત્રીએ હિંમત કરી અને ફાલ્કે સાહેબની ફિલ્મ ‘મોહિની ભસ્માસુર’ માટે રાજી થઈ. તેનું નામ હતું દુર્ગાબાઈ કામત. પરંતુ ફાલ્કેને બે મહિલા કલાકારોની જરૂર હતી. ઉંમર પ્રમાણે દુર્ગાબાઈને પાર્વતીનું પાત્ર મળ્યું. પછી પ્રશ્ન ઊભો થયો કે મોહિની કોણ ભજવે? ત્યારે દુર્ગાબાઈએ પોતાની 15 વર્ષની દીકરીને તૈયાર કરી. તે દીકરી બની ભારતની પ્રથમ ફિલ્મ અભિનેત્રી — કમલાબાઈ કામત.
કમલાબાઈએ આગળ ચાલીને રઘુનાથરાવ ગોખલે સાથે લગ્ન કર્યા. આ લગ્નમાંથી જન્મ્યા ચંદ્રકાંત ગોખલે. ત્યારબાદ તેમના બે ભાઈ — લાલજી અને સુર્યકાંત.દુર્ગાબાઈ કામતને ભારતની પ્રથમ મહિલા અભિનેત્રી તરીકે માન મળ્યું, જ્યારે લીડ પાત્ર ભજવનાર કમલાબાઈ પ્રથમ હીરોઇન બની. કમલાબાઈ ફક્ત 13–14 વર્ષની હતી જ્યારે તેણે ફાલ્કેની ફિલ્મમાં મોહિનીનો રોલ કર્યો. તે સમયગાળા માં અભિનેત્રીઓને સન્માનથી નથી જોવામાં આવતી.
દુર્ગાબાઈએ તકલીફોમાં જીવન ગાળ્યું અને કલા જ તેમની કમાણીનો એકમાત્ર આધાર થયો.કમલાબાઈએ બાળપણથી જ કલા શીખી, સ્ટેજ પર 4 વર્ષની ઉંમરે એન્ટ્રી લીધી અને ફિલ્મો મળ્યા ત્યારે સુધી તે જાણીતું નામ બની ચૂકી હતી. રઘુનાથરાવ ગોખલે સ્ટેજ પર સ્ત્રી ભૂમિકાઓ કરતા હતા, અને ત્યારબાદ બંને એ જ કંપનીમાં લીડ પેયર બન્યા. બંનેએ સમગ્ર મહારાષ્ટ્રમાં નાટ્યક્ષેત્રે લોકપ્રિયતા મેળવી.પરંતુ 1928માં સુંદર કુટુંબ પર દુઃખનો પહાડ તૂટી પડ્યો. પ્રેમભર્યા પતિ રઘુનાથરાવ સ્ટેજ પર જ અચાનક પડી ગયા અને તેમનું અવસાન થઈ ગયું.
તે સમયે કમલાબાઈની ઉંમર માત્ર 25 વર્ષ અને તે ગર્ભવતી હતી. ત્રણ બાળકો અને પરિવારની જવાબદારી તેમના ખભે આવી. તેમણે પતિની જગ્યાએ પુરૂષ ભૂમિકાઓ ભજવી અને નાટકો ચાલુ રાખ્યા.આવી જ પરિસ્થિતિમાં 7 જાન્યુઆરી 1921ના રોજ મીરજ સંગલી સંસ્થાનમાં ચંદ્રકાંત ગોખલેનો જન્મ થયો. અભિનય અને સંગીતની પ્રથમ શિક્ષા તેમને પોતાની માતાથી જ મળી. 9 વર્ષની ઉંમરે તેમણે નાટક ‘પુણ્યપ્રભાવ’થી કારકિર્દીની શરૂઆત કરી. 70 વર્ષથી પણ વધુ સમય તેમણે રંગભૂમિ અને સિનેમાને સમર્પિત કર્યો.
64થી વધુ નાટકો, 68 મારાઠી ફિલ્મો અને 16 હિન્દી ફિલ્મો તેમની કારકિર્દિમાં નોંધાય છે.તેઓ શાસ્ત્રીય સંગીતના ગાયક પણ હતા. તેમણે ‘ચલા રાઘવ ચલા’ ગીતને અવાજ આપ્યો. ત્રણેય ભાઈઓ કલા ક્ષેત્રમાં ચમક્યા. નાના ભાઈ સુર્યકાંત ગોખલેને સંગીત જગતમાં માન મળ્યું અને તેમના નામે આજે પણ સોનું ચંદ્રકાંત મેડલ આપવામાં આવે છે.ચાર પેઢીઓ સુધી ચાલેલો આ કલાત્મક વારસો — દુર્ગાબાઈ કામતથી લઈને વિક્રમ ગોખલે સુધી — અનન્ય છે.
ચંદ્રકાંત ગોખલે દ્વારા પોતાની પત્ની હેમાવતી અને માતાને સમર્પિત જીવનકથા ‘ચંદ્રીકરણ’ પ્રકાશિત કરવામાં આવી, જેને વિજયાબાઈ મહેતાએ રજૂ કરી.તેમની સادگی એવી કે પડોશીઓને પણ તેઓ સામાન્ય, જમીનથી જોડાયેલા માણસ જેવા જ લાગતા. 90 વર્ષની ઉંમરે પણ તેઓ ગણેશોત્સવમાં પરફોર્મ કરતા અને સમાજ સેવામાં જોડાયેલા રહેતા.20 જૂન 2008ના રોજ દીર્ઘકાળીન બીમારી બાદ તેમનું અવસાન થયું. 87 વર્ષની ઉંમરે તેઓ દુનિયાને અલવિદા કહી ગયા. પરંતુ તેઓ તેમની , સંઘર્ષ અને કલાત્મક વારસો એવી ચમકતી કિરણોની જેમ પાછળ છોડી ગયા, જે સદાય ઝળહળતી રહેશે.ઓમ શાંતિ
