પિતા સુથાર બનાવવા માંગતા હતા… લોકો તેમની મજાક ઉડાવતા હતા, જાણો અસરાનીની અસલી કહાની

આ સમાચાર સાંભળીને દરેક સિનેમા પ્રેમીનું હૃદય ધ્રુજી ઉઠ્યું. બ્રિટિશ યુગના આપણા ભૂતપૂર્વ જેલર, પીઢ અભિનેતા ગોવર્ધન અસરાની હવે આપણી વચ્ચે નથી. બોલિવૂડના આ દિગ્ગજ હાસ્ય કલાકારે આજે ૮૪ વર્ષની વયે મુંબઈમાં અંતિમ શ્વાસ લીધા. અને જે વાત વધુ ભાવુક બનાવે છે તે એ છે કે આ દુ:ખદ સમાચારના થોડા કલાકો પહેલા, તેમણે સોશિયલ મીડિયા પર તેમના ચાહકોને દિવાળીની શુભેચ્છા પાઠવી હતી.

ઉત્સવના પ્રસંગે આવી રહેલી આ વિદાય ફિલ્મ ઉદ્યોગ માટે એક મોટો ફટકો છે. આ એક એવા કલાકારની વાર્તા છે જેણે ગરીબી અને સંઘર્ષમાંથી પોતાનો માર્ગ શોધ્યો. તે ગણિતમાં નબળો હતો, પરંતુ તેના અભિનયથી બોલિવૂડનું આખું ગણિત બદલાઈ ગયું.

તેનું નામ ગોવર્ધન અસરાની હતું, પરંતુ દુનિયા તેને ફક્ત અસરાની તરીકે જ ઓળખતી હતી. તેનો જન્મ 1 જાન્યુઆરીએ થયો હતો. જ્યારે તેની જન્મ તારીખ વિશે થોડી મૂંઝવણ છે, પછી ભલે તે 1940 હોય કે 1941, તે સ્થળ રાજસ્થાનના જયપુર હતું, જ્યાં તેનો ઉછેર એક મધ્યમ વર્ગના સિંધી હિન્દુ પરિવારમાં થયો હતો. તેના પિતા ત્યાં કાર્પેટની દુકાન ધરાવતા હતા.

તેમના પિતા પણ ઇચ્છતા હતા કે તેમનો દીકરો ગણિતમાં રસ ન હોવાથી વ્યવસાયમાં મદદ કરે. પરંતુ અસરાનીનું હૃદય દુકાનમાં નહીં, પણ સિનેમાની અંધારી દુનિયામાં હતું. ફિલ્મ જગત પ્રત્યેનો તેમનો જુસ્સો એટલો પ્રબળ હતો કે તેઓ ફિલ્મો જોવા માટે શાળા છોડી દેતા. તેમના પરિવારે તેમના પર પ્રતિબંધો લાદવાનો પ્રયાસ કર્યો. તેમના પિતા ઇચ્છતા હતા કે તેઓ સરકારી નોકરી કરે. પરંતુ અસરાનીનું હૃદય અભિનયમાં હતું. આ જુસ્સાથી પ્રેરાઈને, તેઓ કોઈને કહ્યા વિના ગુરદાસપુરથી મુંબઈ જવા માટે ટ્રેનમાં ચઢી ગયા.

અહીં આવ્યા પછી, તેમણે સંગીત દિગ્દર્શક નૌશાદ પાસે મદદ માંગી, પરંતુ તે કામ ન આવ્યું. તેમણે પોતાનું FTII પ્રમાણપત્ર બતાવીને પણ કામ માંગ્યું. લોકો તેમની મજાક ઉડાવતા અને કહેતા, “તમને શું લાગે છે? શું તમને અભિનય માટે પ્રમાણપત્રની જરૂર છે? મોટા સ્ટાર્સ પાસે નથી. અહીંથી ચાલ્યા જાઓ.” બે વર્ષના સંઘર્ષ પછી, તે થાકી ગયો અને જયપુર પાછો ફર્યો.

તેણે ઘરે તેના પિતાને મદદ કરવાનું શરૂ કર્યું, પરંતુ તેનું મન તેના પર સ્થિર નહોતું. આ સમય દરમિયાન, તેણે પુણેમાં FTII ફિલ્મ ઇન્સ્ટિટ્યૂટમાં અભિનય કોર્ષની જાહેરાત જોઈ, જે 1960 માં શરૂ થયો હતો. તેણે ત્યાં પ્રવેશ લીધો અને 1964 અને 1966 માં શરૂ થયેલી પહેલી બેચમાં જ અભિનય કોર્ષ પૂર્ણ કર્યો. તેની પાસે ડિપ્લોમા હતો, પરંતુ તેમ છતાં કામ મેળવવામાં મુશ્કેલી પડતી હતી.

તેમણે પોતાની પહેલી ગુજરાતી ફિલ્મમાં હીરો તરીકે કામ કર્યું અને હિન્દી ફિલ્મ હીરે કાંચ કી ચૂડિયાંમાં પણ કામ મળ્યું, પરંતુ કામ ખૂબ જ નાનું હતું. જ્યારે તેમના પરિવારે તેમને ફિલ્મ સીમાના એક ગીતમાં જોયા, ત્યારે તેઓ સીધા મુંબઈ આવ્યા અને તેમને ઘરે પાછા ખેંચી ગયા. કોઈક રીતે તેમને મનાવી લેવામાં આવ્યા અને મુંબઈ પાછા ફર્યા. ગુજરાન ચલાવવા માટે, તેમણે એ જ FTII માં અભિનય શિક્ષક તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. 6 વર્ષ સુધી, તેઓ દર શુક્રવારે ₹6 અને આઠ આનાની ટિકિટ ખરીદીને પુણેથી મુંબઈ ડેક્કન ક્વીન સુધી મુસાફરી કરતા અને કામ શોધતા. આ સમય દરમિયાન તેઓ હૃષિકેશ મુખર્જીને મળ્યા.હૃષિકેશ દાએ મજાકમાં પૂછ્યું, “પહેલા મને કહો કે જયા બહાદુરી કોણ છે?” તે સમયે જયા તેમની વિદ્યાર્થીની હતી. હૃષિકેશ દાએ ગુડ્ડીનો રોલ કરવા માટે તેણીને પસંદ કરી. અસરાનીએ ફરીથી કામ માંગવાની હિંમત એકઠી કરી, પણ હૃષિકેશ દાએ કહ્યું, “તમારા માટે કંઈ નથી; જ્યારે હું તમને પત્ર મોકલીશ ત્યારે પાછા આવજો.” અને નસીબની જેમ, પત્ર ત્રણ મહિના પછી આવ્યો, પણ તે જયા બહાદુરી માટે હતો.પરંતુ આખરે અસરાનીને હૃષિકેશ મુખર્જીની ફિલ્મ ગુડ્ડી માં એક ભૂમિકા મળી, જેમાં તેમણે એક છોકરાની ભૂમિકા ભજવી જે હીરો બનવા માંગે છે પણ અંતે જુનિયર કલાકાર બને છે. આ ભૂમિકા માટે હૃષિકેશે તેમને પુણેથી મુંબઈ સુધીની પ્રથમ વર્ગની મુસાફરીનો ખર્ચ પણ ચૂકવ્યો. ત્યારબાદ તેમણે સત્યકામ મેરે અપને, બાવર્ચી, નમક હરામ, ચુપકે ચુપકે મિલી, આલાપ અને તપસ્યા જેવી ફિલ્મોમાં ભૂમિકાઓ ભજવી.ઋષિકેશ દા સાથે તેમનો સંબંધ એટલો ગાઢ હતો કે જ્યારે ઋષિકેશ દા હોસ્પિટલમાં હતા, ત્યારે તેમણે કાગળના ટુકડા પર લખ્યું, “અસરાની મુખર્જી,” જેનો અર્થ “તું મારા દીકરા જેવો છે.” અસરાની એવા પ્રતિભાશાળી કલાકારોમાંના એક હતા જેમણે નજીકના ક્ષેત્રના બે મોટા સુપરસ્ટારના ઉદય અને પતનનો સાક્ષી બન્યો હતો. તેઓ રાજેશ ખન્નાના નજીકના મિત્ર હતા અને તેમની સાથે 25 થી વધુ ફિલ્મોમાં કામ કર્યું હતું. અસરાનીએ પોતે જોયું હતું કે રાજેશ ખન્નાના પ્રીમિયરમાં ભીડ કેવી રીતે બેકાબૂ થઈ જતી હતી, લાઠીચાર્જનો ઉપયોગ થતો હતો અને લોકો તેમની સાથે ભગવાન જેવો વ્યવહાર કરતા હતા. તેમણે એ પણ ખુલાસો કર્યો કે

તેમણે આરાધનામાં રાજેશ ખન્નાના મિત્રની ભૂમિકા ફક્ત એટલા માટે ગુમાવી દીધી કારણ કે તેઓ કાકા કરતા ટૂંકા દેખાતા હતા.પછી એવો સમય આવ્યો જ્યારે અમિતાભ બચ્ચનનું સ્ટારડમ શરૂ થયું. અસરાનીએ નમક હરામના સેટ પર આ બે સુપરસ્ટાર વચ્ચેનો તણાવ અનુભવ્યો. રાજેશ ખન્ના પાસે એક શ્રેષ્ઠતા સંકુલ હતું, તેઓ માનતા હતા કે કોઈ તેમને હલાવી શકે નહીં. અમિતાભ બચ્ચન ફ્લોપ થઈ રહ્યા હતા. ઋષિકેશ દાએ બંનેને પૂછ્યું: “એક ભૂમિકામાં એક મરનાર પાત્ર હતું, જ્યારે બીજું લડતું પાત્ર. તમને કયું પાત્ર જોઈતું હતું?” તે દિવસોમાં, પડદા પર મૃત્યુ પામેલા કલાકારોને વધુ પ્રશંસા મળતી હતી. તેથી રાજેશ ખન્નાએ મરનાર પાત્રની ભૂમિકા પસંદ કરી. પરંતુ અંતિમ દિવસે અમિતાભ બચ્ચને શૂટિંગ કરવાનો ઇનકાર કર્યો. તેઓ ઇચ્છતા હતા કે ક્લાઇમેક્સ બદલાઈ જાય. ઋષિકેશ દાએ ગુસ્સાથી જાહેર કર્યું, “કાં તો તેને શૂટ કરો અથવા હું રાજેશનો ફોટો કાઢી નાખીશ અને ફિલ્મ બંધ કરી દઈશ.” અમિતાભ બચ્ચને ફિલ્મ શૂટ કરી, પરંતુ જ્યારે ફિલ્મ રિલીઝ થઈ અને ક્લાઇમેક્સમાં, અમિતાભ બચ્ચને ગુસ્સાથી પૂછ્યું, “કોણે માર્યો?”, ત્યારે સિનેમા હોલ તાળીઓથી ગુંજી ઉઠ્યો, જે એંગ્રી યંગ મેન યુગની શરૂઆત દર્શાવે છે. અસરાનીએ પોતે સમજ્યું કે રાજેશ ખન્નાનું પતન આ ફિલ્મથી શરૂ થયું હતું.પરંતુ અસરાનીની કારકિર્દી ત્યારે અમર થઈ ગઈ જ્યારે તેમણે ૧૯૭૫ની ફિલ્મ શોલેમાં જેલરની ભૂમિકા ભજવી, જેના વિના કોઈ પણ ફિલ્મ પૂર્ણ ન થાત. “આપણે બ્રિટિશ યુગના જેલર છીએ,” તેમણે કહ્યું. આ વાક્ય આજે પણ તેમનો ટ્રેડમાર્ક છે. આ ભૂમિકા માટે તેમની તૈયારીની વાર્તાઓ પણ ખૂબ પ્રભાવશાળી છે.લેખક સલીમ જાવેદે તેમને હિટલરના અદ્રશ્ય ફોટોગ્રાફ્સ બતાવ્યા અને એક દેખાવ પસંદ કરવા કહ્યું. હિટલર દરેક ભાષણ પહેલાં રિહર્સલ કરતો હતો, અને જેલરના અવાજમાં વિરામ અને વધઘટ હિટલરના સ્વરથી પ્રેરિત હતા. તેમના શિક્ષક, રોશન તનેજાએ પણ તેમને હિટલરના અવાજનું મોડ્યુલેશન શીખવ્યું હતું, અને સંવાદ પછીનો પ્રખ્યાત “હાહા” હોલીવુડ અભિનેતા જેક લેમનની ફિલ્મ “ધ ગ્રેટ રેસ” માંથી લેવામાં આવ્યો હતો

.આ સંવાદ એટલો હિટ બન્યો કે આજે પણ ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન લોકો તેમને આ પંક્તિઓ સંભળાવવાનું કહે છે. કોમેડી ઉપરાંત, તેમણે કૌશિષ અને ચૈતાલી જેવી ફિલ્મોમાં નકારાત્મક ભૂમિકાઓ અને ખૂન પસીનામાં ગંભીર ભૂમિકાઓ પણ ભજવી હતી. તેમના નામે અભિનયનો રેકોર્ડ છે: 70ના દાયકામાં 101 ફિલ્મો અને 80ના દાયકામાં 107 ફિલ્મો. તેમણે રાજેશ ખન્ના, બી.આર. ચોપરા, શક્તિ સામંત, મનમોહન દેસાઈ અને બાસુ ચેટર્જી જેવા દિગ્ગજો સાથે 25 વર્ષ સુધી સતત કામ કર્યું.આ રેકોર્ડ માટે, તેમને આજ કી તાઝા ખબર અને બાલિકા વધુ માટે શ્રેષ્ઠ સહાયક અભિનેતાનો ફિલ્મફેર એવોર્ડ પણ મળ્યો છે. આ ઉપરાંત, તેમને અનહોની માટે શમા સુષ્મા એવોર્ડ પણ મળ્યો હતો. અભિનય ઉપરાંત, અસરાનીએ ફિલ્મોનું દિગ્દર્શન પણ કર્યું હતું. તેમની પહેલી ગુજરાતી ફિલ્મ, અમદાવાદ મેં રિક્ષા વાળોં, જે 1974 માં રિલીઝ થઈ હતી, તેનું ટાઇટલ ટ્રેક કિશોર કુમારે ગાયું હતું. તેમના પોતાના જીવનથી પ્રેરિત થઈને, તેમણે હિન્દી ફિલ્મ “ચલના મુરારી હીરો બને” નું દિગ્દર્શન કર્યું. આ ફિલ્મને સારા વિવેચકો મળ્યા હતા, પરંતુ તેમનામાં હીરો કોમ્પ્લેક્સ ન હોવાને કારણે, કોઈ મોટો અભિનેતા તેમની ફિલ્મમાં કામ કરવા માંગતો ન હતો. એક નિર્માતાએ તેમને સલાહ પણ આપી હતી કે જે દિવસે તમે તમારી જાતને દિગ્દર્શક જાહેર કરશો, તે દિવસે અભિનેતા તરીકે તમારી વિશ્વસનીયતા ઓછી થઈ જશે.પરંતુ તેમ છતાં તેણે સલામ મેમ સાહેબ હમ નહીં સુધરંગે (દિલ હી તો હૈ)

જેવી ફિલ્મો બનાવી અને તેનું છેલ્લું દિગ્દર્શન સાહસ, ઉડાન, જે 1997 માં રિલીઝ થઈ હતી. તેમનું અંગત જીવન પણ ખૂબ ઘટનાપૂર્ણ હતું. તે અભિનેત્રી મંજુ બંસલને આજ કી તાઝા ખબર અને નમક હરામના સેટ પર મળ્યો હતો. તેમની મિત્રતા ખીલી, અને આખરે તેઓએ લગ્ન કર્યા. મંજુ બંસલે દિવાનગી અને ઉધર કા સિંદૂર સહિત 10 થી વધુ ફિલ્મોમાં પણ કામ કર્યું હતું. આ દંપતીએ તપસ્યા, ચંડી સોના, નાલાયક અને ચોર સિપાહી સહિત અનેક ફિલ્મોમાં સાથે કામ કર્યું હતું. અસરાનીએ પોતે મંજુ સાથે તેની હોમ પ્રોડક્શન હમ નહીં સુધરંગેનું નિર્દેશન કર્યું હતું. તેઓને એક પુત્ર છે, નવીન અસરાની, જેઓ અમદાવાદમાં ડેન્ટિસ્ટ છે, અને એક પુત્રી, લવિના અસરાની.૮૦ અને ૯૦ ના દાયકામાં, જ્યારે એક્શન ફિલ્મોનો યુગ શરૂ થયો અને હાસ્ય કલાકારોની ભૂમિકાઓ ઘટવા લાગી, ત્યારે અસરાનીએ અભિનય ચાલુ રાખ્યો. તેમણે ડેવિડ ધવનની મસાલા કોમેડી ફિલ્મો જેમ કે ઘરવાલી બહારવાલી, બડે મિયાં, છોટે મિયાંમાં અભિનય કર્યો, અને પછી પ્રિયદર્શનની કોમેડી ફિલ્મો જેમ કે હેરા ફેરી, ગરમ મસાલા, ભાગમ ભાગ, ચૂપ ચૂપ અને માલામાલ વીકલી માં પોતાનું સ્થાન જાળવી રાખ્યું. તેઓ રોહિત શેટ્ટીની ગોલમાલ શ્રેણી અને બોલ બચ્ચન જેવી ફિલ્મોમાં પણ દેખાયા. તેઓ તાજેતરમાં લોકપ્રિય વેબ શ્રેણી, પરમેનન્ટ રૂમમેટ્સ અને ટીવી શો, પાર્ટનર્સ: ટ્રબલ હો ગઈ ડબલમાં દેખાયા. તેમણે ૨૦૧૪ માં રિલીઝ થયેલી બાઘેલી ફિલ્મ, કુંવરપુરમાં પણ કામ કર્યું. અસરાની હંમેશા કહેતા હતા કે તેઓ વ્યાવસાયિક રહેવાનું પસંદ કરે છે.તેમનું માનવું હતું કે જ્યારે બધા સેટ પર સાથે હોય છે, ત્યારે બિનજરૂરી પાર્ટી અને કામ પછી ગપસપ સર્જનાત્મક ઉર્જાનો વ્યય કરે છે. આ દુનિયા કઠોર છે, તેથી ફક્ત કામ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું મહત્વપૂર્ણ છે. તેઓ તેમના પરોપકારી કાર્ય માટે પણ જાણીતા હતા અને નમ્રતામાં માનતા હતા. આજે, 84 વર્ષની ઉંમરે, આ દિગ્ગજ કલાકાર તેમના અભિનયનો ઊંડો વારસો છોડી ગયા છે.એક કલાકાર જે શેરીની કાર્પેટ શોપમાંથી બોલીવુડના પડદા પર રાજ કરવા આવ્યો, જેણે કોમેડીનો અર્થ બદલી નાખ્યો અને બે પેઢીઓને હસાવી. હવે જ્યારે તે ગયા છે, ત્યારે આપણને તેમનો સંવાદ યાદ આવે છે જે હંમેશા આપણને હસાવશે: “આપણે બ્રિટિશ યુગના જેલર છીએ.”