શું ભારતમાં મોંઘવારીની લહેર આવવાની છે? શું ભારતમાં પેટ્રોલ અને તેલના ભાવમાં ભારે વધારો થશે? હકીકતમાં, વિશ્વ હાલમાં ઈરાન-ઈઝરાયલ યુદ્ધમાં ફસાયેલું છે, જેની અસર સમગ્ર વિશ્વ પર પડી રહી છે. આ હુમલા પછી, તેલના ભાવ આસમાને પહોંચવા લાગ્યા છે. માત્ર મધ્ય પૂર્વમાં જ નહીં પરંતુ વિશ્વભરના દેશોમાં, મોંઘવારી હવે તેના સાચા સ્વરૂપમાં આવવાની છે. ઈરાન-ઈઝરાયલ યુદ્ધની અસર ભારતમાં બેઠેલા તમારા પર પણ પડશે. તમારા રસોડામાં રાખેલી વસ્તુઓથી લઈને તમે પહેરો છો તે કપડાં અને ડીઝલ-પેટ્રોલ સુધી, બધું જ મોંઘું થવાનું છે.
સ્ટ્રેટ ઓફ હોર્મોસ કેટલું મહત્વપૂર્ણ છે તેનો અંદાજ તમે એ વાત પરથી લગાવી શકો છો કે યુએસ સેક્રેટરી ઓફ સ્ટેટ માર્કો રુબિયોએ ચીનને ઈરાનને આ માર્ગ બંધ કરવાથી રોકવા વિનંતી કરી છે. તમને જણાવી દઈએ કે ભારત વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો તેલ આયાતકાર અને ચોથો સૌથી મોટો ગેસ ખરીદનાર દેશ છે. આનો અર્થ એ છે કે જો ઈરાન-ઈઝરાયલ સંઘર્ષ ચાલુ રહેશે તો ભારતના લોકોને ફુગાવાનો સામનો કરવો પડશે. ચાલો જાણીએ કે તેની ભારત પર કેવી અસર પડશે. હકીકતમાં, પહેલા ભારત 27 દેશોમાંથી તેલ આયાત કરતું હતું, હવે તે 40 દેશોમાંથી આયાત કરે છે. ભારત દરરોજ 5.6 મિલિયન બેરલ ક્રૂડ ઓઇલ આયાત કરે છે.
આમાંથી, લગભગ 1.5 થી 2 મિલિયન બેરલ સ્ટ્રેટ ઓફ હોર્મોસ દ્વારા આવે છે. સ્ટ્રેટ બંધ થવાના અહેવાલો વચ્ચે ભારતમાં તેલના ભાવમાં વધારો થયો છે. સોમવારે, તેલના ભાવ જાન્યુઆરી પછીના ઉચ્ચતમ સ્તરે પહોંચી ગયા. બ્રાન્ડ ક્રૂડ ફ્યુચર્સની કિંમત $1.91 વધીને $78.9 પર પહોંચી ગઈ. યુએસ વેસ્ટ એક્સેસ ઇન્ટરમીડિયેટ ક્રૂડમાં 1.89નો વધારો થયો. 2.56% ના વધારા પછી દર 75.7 પર પહોંચી ગયો.
આજે તેમના ભાવમાં 3%નો ઉછાળો જોવા મળ્યો હતો, જેના કારણે ભાવ 81.4 અને 78.4 પર પહોંચી ગયા હતા. આ 5 મહિનામાં સૌથી વધુ સ્તર છે. જો આપણે એવા દેશો વિશે વાત કરીએ જેમાંથી ભારત સૌથી વધુ તેલ ખરીદે છે, તો તેમાં ઇરાક, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઑફ અમેરિકા, નાઇજીરીયા, સાઉદી અરેબિયા, સંયુક્ત આરબ અમીરાતનો સમાવેશ થાય છે. ભારત માટે ઇરાક કેટલું મહત્વપૂર્ણ છે તે સમજવા માટે, તમે આ હકીકત દ્વારા સમજી શકો છો કે ભારતના ક્રૂડ ઓઇલ સપ્લાયમાં રશિયાનું નામ પહેલા આવે છે, ત્યારબાદ ઇરાક આવે છે, જ્યાંથી ભારતે મે મહિનામાં દરરોજ 8,300 બેરલ ક્રૂડ ઓઇલ આયાત કર્યું હતું. ભારતે મે મહિનામાં સાઉદી અરેબિયાથી દરરોજ 5600 બેરલ ક્રૂડ ઓઇલ આયાત કર્યું હતું. આ ઉપરાંત, ભારતે યુએઈથી દરરોજ 23000 બેરલ ક્રૂડ ઓઇલ અને યુએસથી દરરોજ 138000 બેરલ ક્રૂડ ઓઇલ આયાત કર્યું હતું. ગ્લોબલ ટ્રેડ રિસર્ચ ઇનિશિયેટિવના અજય શ્રીવાસ્તવ કહે છે કે ભારત હોર્મોસ કોરિડોર દ્વારા બે તૃતીયાંશ ક્રૂડ અને લગભગ અડધા LNG ની આયાત કરે છે.
લાલ સમુદ્રમાં પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ રહી છે, જેના કારણે ભારતમાંથી પશ્ચિમી દેશોમાં થતી નિકાસ પર અસર પડશે. જો જહાજને કેપ ઓફ ગુડ હોપ દ્વારા ડાયવર્ટ કરવું પડશે, તો ડિલિવરી બે અઠવાડિયા મોડી થશે.ભારતીય નિકાસકારોનો ખર્ચ વધશે. ભારતીય નૌકાદળના ભૂતપૂર્વ પ્રવક્તા કેપ્ટન ડીકે શર્માએ એમ પણ કહ્યું હતું કે ઇરાનની હોર્મોસ સ્ટ્રેટને અવરોધિત કરવાની ધમકી વૈશ્વિક તેલ વેપારમાં નોંધપાત્ર વિક્ષેપ લાવી શકે છે. પ્રદેશમાં વધતા તણાવને કારણે તેલના ભાવ પહેલાથી જ વધવાની ધારણા છે. આવી સ્થિતિમાં, જો ઇરાન બદલો લે છે, તો ભાવ 80 થી $90 પ્રતિ બેરલ અથવા તો $ પ્રતિ બેરલ સુધી પહોંચી શકે છે.
પ્રાદેશિક દેશોની ચલણોમાં પણ ઘણી અસ્થિરતા આવી શકે છે અને રોકાણકારો અન્ય સ્થિર બજારો તરફ વળી શકે છે, જેની અસર પ્રદેશના આર્થિક વિકાસ પર પડી શકે છે. જોકે, ભારતમાં તેલ સંકટ અંગે, પેટ્રોલિયમ મંત્રી હરદીપ સિંહ પુરીએ કહ્યું કે ભાવની આગાહી કરવી ખૂબ મુશ્કેલ છે. લાંબા સમયથી તેલની કિંમત 65 થી 70 ની વચ્ચે હતી, પછી તે 70 થી 75 ની વચ્ચે થઈ ગઈ, પરંતુ જેમ હું લાંબા સમયથી કહી રહ્યો છું, વૈશ્વિક બજારોમાં પૂરતું તેલ ઉપલબ્ધ છે. વૈશ્વિક બજારોમાં, ખાસ કરીને પશ્ચિમી ગોળાર્ધમાંથી, વધુને વધુ તેલ આવી રહ્યું છે. પરંપરાગત પુરવઠા કંપનીઓ પણ પુરવઠો જાળવવામાં રસ લેશે કારણ કે તેમને પણ આવકની જરૂર છે, તેથી જો આ યુદ્ધ લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહેશે તો બજાર આ વાત ધ્યાનમાં રાખશે તેવી અપેક્ષા છે. ઇરાક, જોર્ડન, લેબનોન, સીરિયા અને યમન સહિત પશ્ચિમ એશિયાઈ દેશો સાથે ભારતનો વેપાર ગંભીર રીતે પ્રભાવિત થશે.
ભારત આ દેશોમાંથી 8.6 બિલિયન ડોલરની નિકાસ કરે છે અને 33.1 બિલિયન ડોલરની આયાત કરે છે. હોર્મોસ રૂટ બંધ થવાથી માલવાહક ટ્રાફિકમાં પણ વધારો થશે. ક્રૂડ ઓઇલ વહન કરતું દરેક ચોથું જહાજ અહીંથી આવે છે. વિશ્વમાં દૈનિક તેલ પુરવઠાનો 30% ભાગ અહીંથી આવે છે, જેનો અર્થ છે કે હોર્મોસ બંધ થવું એ ભારત માટે ચેતવણીનો સંકેત છે.પરંતુ ચાલો આપણે એ પણ જોઈએ કે ઇરાક સિવાય ભારત પાસે તેલ માટે કયા વિકલ્પો છે. ભારત હવે રશિયા, અમેરિકા અને બ્રાઝિલથી પણ ક્રૂડ ઓઇલ આયાત કરી રહ્યું છે. રશિયા સુએઝ કેનાલ, કેપ ઓફ ગુડ હોપ અથવા પેસિફિક મહાસાગર દ્વારા પોતાનું તેલ મોકલે છે. માહિતી અનુસાર, ભારતના 38% ક્રૂડ ઓઇલ રશિયાથી આવે છે.
ભારત કતારથી લિક્વિફાઇડ નેચરલ ગેસ (LNG) આયાત કરે છે અને કતાર પણ ગેસ મોકલવા માટે સ્ટ્રેટ ઓફ હોર્મોસનો ઉપયોગ કરતું નથી. ભારત પાસે LNG આયાત કરવા માટે ઓસ્ટ્રેલિયા, અમેરિકા અને બ્રાઝિલના વિકલ્પો પણ છે. જો સ્ટ્રેટ ઓફ હોર્મોસ બંધ થઈ જાય, તો ભારત પશ્ચિમ આફ્રિકા અને અન્ય પ્રદેશોમાંથી પણ તેલ આયાત કરી શકે છે. પરંતુ હવે જોવાનું એ છે કે આવનારા સમયમાં આ લડાઈ ભારતીયો માટે શું લાવશે.
